X

Bài thuốc Đông y trị đau đầu hiệu quả

Bệnh đau đầu ngày càng phổ biến trong cuộc sống hiên nay. Sau đây xin giới thiệu một số bài thuốc Đông y chữa đau đầu hiệu quả mời các bạn tham khảo
Đầu là nơi hội tụ của mọi phần dương, là nơi của não bộ, khí huyết của ngũ tạng lục phủ đều hội tụ ở đó nên ngoại cảm thời tà, nội thương tạng phủ đều có thể gây đau đầu.

Bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, nhưng không ngoài ngoại nhân (lục dâm): phong, hàn, thấp, nhiệt… và nội nhân (do thất tình) gây ra.


Bạch chỉ.
Do đầu ở vị trí cao và thuộc dương , trong các nguyên nhân gây bệnh trong–ngoài (nội nhân, ngoại nhân) có phong tà và hoả khí  rất dễ gây ra các bệnh ở bộ phận đầu, bởi vì tính của hoả bốc lên và trên đỉnh đầu chỉ có phong tà  mới có thể đến được. Lại do nội tạng suy yếu, thanh khí không thăng, hoặc gió lạnh xâm nhập, dương khí uất trệ đều làm xuất hiện chứng đau đầu do hư hàn.  Ngoài ra, não là bể tuỷ (não vi tuỷ hải), nếu không đầy đủ thì ảnh hưởng đến tinh lực toàn thân.

Sắc diện bộ mặt cũng phản ánh được tình hình biến hoá của bệnh tật trong cơ thể.  Vì vậy, Chương này bao quát các chứng đau đầu do các nguyên nhân phong hàn, phong nhiệt, phong thấp, can dương, thận hư, huyết hư, đàm trọc, huyết ứ dẫn đến, ngoài ra còn có các chứng đau sưng đầu mặt, đau nửa đầu, đau gờ chân mày, sưng quai bị, đau đỉnh đầu (cả thẩy 13 chứng).  Trên lâm sàng cần nắm rõ các chủ chứng , phân biệt rõ nguyên nhân trong–ngoài mới tiến hành trị liệu.

Theo Tây y, chứng đau đầu có thể xuất hiện trong các bệnh chủ như cao huyết áp, viêm xoang mũi, thần kinh chức năng, di chứng chấn động não…đều có thể tham khảo điều trị.

Nguyên nhân Do ngoại nhân (lục dâm): Chủ yếu do phong nhưng phong đều kết hợp với nguyên nhân khác (hàn-thấp-nhiệt).

– Nếu phong kết hợp với hàn dẫn tới phong hàn làm khí huyết ngưng trệ mạch không thông, huyết uất trệ từ đó gây đau đầu.
– Nếu phong kết hợp với nhiệt làm phong nhiệt dồn lên (nhiễu lên) đầu làm kinh mạch khí huyết rối loạn gây đau đầu.
– Nếu phong kết hợp với thấp làm phong thấp dồn lên (nhiễu lên) che mờ phủ tình minh, vít lấp các thanh khiếu làm cho dương khí trên đầu không thăng phát được gây đau đầu.
Điều trị:
Trong bát pháp của y học cổ truyền thì phép hòa giải là phương pháp đối trị với những bệnh ở kinh thiếu dương nhằm sơ tiết can khí, giải biểu và điều hoà Can Tỳ. Đây là một bệnh mãn tính nên một điều quan trọng khác là phải bổ âm để tàng dương. Tuy nhiên trong bổ âm phải lưu ý đến kiện Tỳ vì những thuốc bổ âm tính mát có thể làm trệ Tỳ trong khi ở đây Tỳ Vị vốn đã suy yếu.
Bài thuốc:
Tiêu dao thang là một cổ phương có tác dụng hòa giải thường được dùng để chữa nhức đầu ở kinh Thiếu Dương. Thang dược này cũng thường được dùng để chữa những chứng bệnh suy nhược thần kinh, kinh nguyệt không đều, biếng ăn, khó ngủ, hay căng thẳng cáu gắt, đau tức hai hông sườn. Bài thuốc gồm: Sài hồ, Bạc hà, Sinh khương để sơ tiết Can khí, thư giải tà khí ở kinh lạc; Đương qui, Bạch thược để dưỡng huyết; Bạch linh, Bạch truật, Cam thảo để kiện Tỳ hòa Vị.
Sài hồ 12 gr, Bạch thược 12 gr , Đương quy 12 gr, Bạch truật 12 gr, Phục linh 12 gr , Bạc hà 4 gr, Cam thảo 4 gr, Sinh khương 4 gr (nướng qua)
Riêng vị Bạc hà phải bỏ vào sau cùng khi sắp lấy thuốc ra khỏi bếp. Sắc ba chén còn lại hơn nữa chén, uống thuốc lúc còn nóng. Chỉ cần uống một hoặc vài thang trước khi dùng những thang bổ âm ở phần sau.
Lý Âm Tiễn là một cổ phương có tác dụng bổ âm dưỡng huyết. Thục địa để bổ âm, Đương quy dưỡng huyết, Cam thảo hòa trung, Can khương sao đen, tẩm đồng tiện để liễm nạp dương khí ở trung và hạ tiêu, trừ hư hỏa.
Thục địa 16 gr, Đương quy 12 gr, Can khương 8 gr (sao ngoài đen, ruột ở giữa còn vàng, sao xong tẩm đồng tiện), Cam thảo 4 gr (nướng)
Sắc ba chén còn lại gần một chén, chia làm hai lần uống trong một ngày, uống lúc thuốc còn nóng.
Tập Dương án của Hải Thượng Lãn Ông có ghi lại một phương thuốc đã chữa thành công cho một bệnh nhân nữ 34 tuổi bị nhức đầu trên 8 năm mà ông đã chẩn đoán là nhức đầu do âm hư khí uất.
Thục địa 320 gr, Ngưu tất 80 gr, Đương quy 240 gr, Ngủ vị 40 gr, Xuyên khung 120 gr (sao, tẩm đồng tiện)
Đây là một thang đại dược có phân lượng lớn, sắc đặc, chia ra uống làm vài lần trong một ngày. Y án có ghi rõ cách uống cho bệnh nhân nói trên. Uống sau khi đã làm việc được một lúc cho người nóng lên. Đối với người bệnh còn tương đối khỏe mạnh, cách uống này nhằm lợi dụng dương khí của người bệnh đang được phát động khi đang làm việc phối hợp với sức thuốc còn nóng để phát tán tà khí ở kinh lạc mà không cần những vị thuốc để giải biểu. Trong bài thuốc này Thục địa để bổ âm, Đương quy để dưỡng huyết, Xuyên khung để khai uất, sơ tiết Can khí, tẩm đồng tiện để giáng hư hỏa, Ngưu tất dẫn thuốc trở xuống, Ngủ vị để liễm nạp dương khí.

Một số bài thuốc khác:

Do nội nhân (thất tình):
– Nếu can uất làm cho mất điều đạt dẫn đến tình trí không điều hoà làm cho can hoả bốc lên (vì uất làm hoá hỏa) dấn tới can âm suy, lâu ngày có thể kéo theo cả thận âm suy khiến can hoả càng bốc lên, dồn khí huyết ở đầu dẫn đến đau đầu.
– Nếu tỳ kém vận hoá làm đàm thấp ứ đọng ảnh hưởng đến công năng vận chuyển của tỳ, không sinh được khí huyết, đờm tự sinh và trở ngại thanh dương, thanh không thăng, trọc không giáng dẫn tới đau đầu. Hoặc do ăn uống kém, lao động quá sức, ốm lâu, ra máu, băng huyết dẫn tới khí huyết kém không nuôi được não gây đau đầu.
Biện chứng luận trị
Đau đầu do phong hàn
– Triệu chứng: xảy ra sau khi cảm giác lạnh. Bệnh nhân phát nóng ghê lạnh, đau đầu, đau vai, gáy, cổ, xoa bóp thì dễ chịu. Thích trùm kín đầu. Không khát nước, rêu lưỡi trắng, mạch phù.
– Phép chữa: Sơ phong tán hàn.
– Bài thuốc:
+ Khung chỉ thang: xuyên khung 12g, bạch chỉ 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
+ Khung trà điều: xuyên khung 12g, phòng phong 6g, bạch chỉ 12g, bạc hà 8g, kinh giới 12g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Có thể thêm khương hoạt 12g hoặc tế tân 5g. Nếu thấp nhiệt gia bạc hà 10g.
Nếu hàn tà xâm phạm kinh quyết âm, đau đầu dữ dội, buồn nôn, chảy dãi, nặng, chân tay lạnh.
Phép điều trị: ôn kinh tán hàn ở quyết âm.
Bài thuốc: Dùng bài Ngô thù thang: ngô thù 6g, nhân sâm 12g, sinh khương 6g, đại táo 12g. Nếu bỏ nhân sâm, đại táo thì gia bán hạ chế, xuyên khung. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Đau đầu do phong nhiệt

– Triệu chứng: Sốt cao, sợ gió, đau nhức đầu như cắn xé, mặt và mắt đỏ, khát nước, nước tiểu vàng, đại tiện táo, rêu lưỡi vàng, mạch sác.

– Phép chữa: Sơ phong thanh nhiệt.
– Bài thuốc: Dùng bài Khung chỉ thạch cao thang: xuyên khung 12g, thạch cao 16g, bạch chỉ 12g, cúc hoa 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Nếu chủ yếu sơ tán phong tà, thanh nhiệt ở kinh dương minh gia thêm bạc hà, chi tử, hoàng cầm, vị thuốc sơ giải (về cay mát). Nếu đại tiện bí gia đại hoàng để thông phủ tả nhiệt.
Đau đầu do phong thấp
– Triệu chứng: Đau đầu có cảm giác như bó chặt, trùm kín lại, đau như dùi, người ê ẩm nặng nề, đầy bụng,chán ăn, lưỡi nhợt nhạt, mạch nhu, miệng nhạt.
– Phép chữa: khu phong thắng thấp.
– Bài thuốc: dùng bài Khương hoạt thắng thấp thang (nhiều vị cay ấm để đi lên): khương hoạt 12g, mạn kinh tử 12g, độc hoạt 12g, cam thảo 6g, xuyên khung 12g, phòng phong 10g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Nếu thấp nặng gia thương truật 10g, chỉ xác 8g, trần bì 8g.
Nếu đau đầu gia bạch chỉ 8g, xuyên khung 8g, kinh giới 8g, độc hoạt 12g.
Nếu bệnh phát về mùa hè, người nóng có mồ hôi, khát, buồn bực là thử thấp giao trung. Phép chữa: thanh thử hoá thấp. Dùng bài Hoàng liên hương nhu ẩm: bỏ biển đậu gia hoắc hương 8g, thạch hộc 8g, mạn kinh 8g, lá sen 8g, hoàng liên 8g, hương nhu 8g, hậu phác 8g, biển đậu 8g). Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Đau đầu do đàm trọc
– Triệu chứng: đau căng, lợm giọng buồn nôn, chảy dãi, nôn mửa, thường nôn ra nhiều đờm bọt, bụng ngực ấm ách, rêu lưỡi trắng nhờn, mạch hoạt (thuộc thấp đờm), nếu rêu chuyển sang vàng, mạch hoạt sác là thấp đờm hoá hoả.
– Phép chữa: Hoá đờm giáng nghịch.
– Bài thuốc: dùng bài Bán hạ bạch truật thiên ma thang gia giảm: bán hạ 12g, trần bì 8g, phục linh 12g, can khương 4g, trạch tả 12g, thiên ma 12g, đảng sâm 12g, hoàng kỳ 12g, thương truật 12g, bạch truật 12g, thần khúc 8g, mạch nha 12g, hoàng bá 8g. Gia vị nhị trần: trần bì  8g, bán hạ 8g, bạch linh 12g, cam thảo 4g. Gia mạn kinh tử 12g, xuyên khung 12g, thiên ma 12g, bạch truật 12g, có khi gia thêm hậu phác 8g, tật lê 8g, câu đằng 20g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Đầu ở vị trí cao nhất trong thân người. Khí thanh dương của tạng phủ dâng lên đầu, ba kinh dương ở tay và ba kinh dương ở chân đều gặp nhau trên đầu, mạch Đốc – tổng quản phần dương thân thể cũng đi đến đỉnh đầu. Vì vậy mà Đông y cho rằng đầu là nơi hội tụ của các phần dương.
Đầu ở vị trí cao nhất trong thân người. Khí thanh dương của tạng phủ dâng lên đầu, ba kinh dương ở tay và ba kinh dương ở chân đều gặp nhau trên đầu, mạch Đốc – tổng quản phần dương thân thể cũng đi đến đỉnh đầu. Vì vậy mà Đông y cho rằng đầu là nơi hội tụ của các phần dương.
Đau đầu do can dương
Do tình chí bất hoà, can mất khả năng điều đạt, can khí uất kết, khí uất hoá hoả, lâu ngày hao tổn tân dịch, can âm bất túc, can mất tính nhu nhuận ẩm thấm; hoặc do phòng lao thương tinh, thận thuỷ bất túc,thuỷ không hàm dưỡng được mộc, khiến cho can thận âm khuy tổn, cả hai trường hợp trên đều dẫn tới can dương thượng cang (mạnh vượt lên).  Đông y cho rằng can tạng thuộc phong mộc, tính hoả bốc lên, phong hoả gặp nhau thì bùng cháy, quấy nhiễu các cơ quan bên trên gây nên đau đầu thể can dương.  Điều trị nên bình can tiềm dương.
Chủ chứng: Đau đầu hoa mắt, đau xiết kéo dài, đau thiên về hai bên hoặc đau xiên lên đỉnh đầu, hay buồn bực dễ cáu giận, ngủ không an giấc, mặt hồng, mắt đỏ, miệng đắng, có khi đau cả hông sườn, lưỡi hồng, rêu vàng mỏng, mạch Huyền hoặc Huyền Sác.
Trị liệu: Thiên ma câu đằng ẩm gia giảm: Thiên ma 10g, Câu đằng 12g, Sinh thạch quyết minh 15g, Sinh long cốt 15g, Sinh mẫu lệ 15g, Sơn chi 10g, Long đởm thảo 12g, Cúc hoa 10g, Đỗ trọng 12g, Hoài ngưu tất 12g, Phục thần 10g, Sắc uống.
Đau đầu do thận hư
Do bẩm sinh bất túc, phòng lao quá độ khiến thận tinh khuyết tổn,.  Thận chủ cốt sinh tuỷ, tuỷ thông lên não, não là bể của tuỷ. Thận tinh giảm thiểu lâu ngày thì bể tuỷ rỗng không sinh đau đầu. Nếu thận âm khuy tổn lâu kéo theo thận dương suy thì khí thanh dương không khai triển lên trên mà phát chứng đau đầu. Điều trị nên bổ thận điền tinh.
Chủ chứng: Đầu khi đau khi không, khi đau kiêm hoa mắt chóng mặt, lưng gối đau ê bủn rủn, đàn ông di tinh, đàn bà đới hạ, ù tai, ít ngủ, rêu lưỡi mỏng, mạch trầm-tế vô lực.
Trị liệu: Đại bổ nguyên tiễn gia giảm: Thục địa 16g, Sơn thù nhục 10g, Sơn dược 10g, Câu kỷ tử 10g, Đỗ trọng 10g, Đương quy 10g, Nữ trinh tử 12g, Thỏ ty tử 6g, Cúc hoa 6g, Mạn kinh tử 6g.  Sắc uống.
Đau đầu do huyết hư
Do ăn uống không điều độ, làm lụng quá sức, hoặc sau khi bệnh khỏi, sau khi sinh tỳ vị hư nhược, sinh hoá không đầy đủ, khí huyết suy tổn, hoặc do các chứng mất máu quá nhiều; khí hư thì khí thanh dương không đi lên, huyết hư thì não bộ không được nuôi dưỡng tốt, từ đó phát sinh đau đầu. Điều trị nên dùng thuốc bổ huyết.
Chủ chứng: Đau đầu hoa mắt, sắc mặt xanh sao kém  tươi tỉnh, hồi hộp trống ngực, mỏi mệt yếu sức, chất lưỡi nhợt, rêu trắng mỏng, mạch tế-nhược.
Trị liệu: Tứ vật thang gia giảm: Sinh địa 10g, Đương quy 10g, Xuyên khung 10g, Mạn kinh tử 10g, Cúc hoa 6g, Tang thầm tử 12g, Hà thủ ô 10g, A giao 10g, Sắc uống.
Đau đầu do ứ huyết
Đau đầu do ứ huyết phần lớn phát sinh sau chấn thương bên ngoài sọ não hoặc phụ nữ kinh hành không thông, bệnh lâu ngày nhập vào kinh lạc dẫn đến khí trệ huyết ứ, huyết ứ trở ngại mạch lạc lên não, không thông nên đau.(bất thông tắc thống). Điều trị dùng thuốc hoạt huyết hoá ứ.
Chủ chứng: Đau đầu lâu ngày không hết, có diểm đau cố định, đau như dùi đâm hoặc tiền sử có chấn thương bên ngoài đầu, lưỡi có chấm điểm ứ huyết, mạch Tế hoặc Tế -Sáp.
Trị liệu: Thông khiếu hoạt huyết thang gia giảm: Đào nhân 9g, Hồng hoa 9g, Xích thược 6g, Xuyên khung 6g, Hành 3 củ, Đương quy vĩ 10g, Sâm tam thất 6g.  Sắc uống.
Đau sưng đầu mặt
Đầu mặt sưng đau, bệnh phát rất nhanh, phần lớn do phong nhiệt bên ngoài công kích, đàm hoả bên trong uất lại mà phát bệnh.  Bệnh này còn có tên gọi là “Lôi đầu phong”.  điều trị nên dùng thuốc thanh nhiệt giải độc, trừ thấp hoá đàm.
Chủ chứng: Đầu mặt đau sưng nổi cục, sốt cao, sợ lạnh, phát bệnh rất nhanh, đầu đau nghe như sấm rền.
Trị liệu: Thanh chấn thang. Thiên ma 15g, Thương truật 15g, Lá sen 1 lá nguyên.  Sắc uống.
Đau nửa đầu
Chứng này đau dữ đội, bệnh thế kịch liệt, hoặc đau bên trái hoặc đau bên phải, hoặc đau liên hố mắt, hàm răng, đau dứt trở lại như người bình thường.  Chứng này đa phần do đàm hoả gây nên.  Điều trị cần phân biệt đau nửa đầu bên trái hay bên phải.
Trị liệu:
– Phương thuốc trị đau nửa đầu bên phải: Bán hạ 9g, Trần bì 9g, Phục linh 10g, Cam thảo 6g, Sa sâm 10g, Hoàng cầm 10g, Hoàng liên 9g, Xuyên khung 9g, Phòng phong 10g, Đởm tinh 6g. Sắc uống.
– Phương thuốc trị đau nửa đầu bên trái: Bán hạ 9g, Trần bì 9g, Phục linh 10g, Cam thảo 6g, Đương quy 9g, Bạch thược 12g, Xuyên khung 10g, Sài hồ 15g, Bạch chỉ 15g. Sắc uống.
Đau cạnh chân mày
Chứng này thường đi kèm  trong các chứng đau đầu kinh dương minh hoặc kinh thiếu dương, nếu đơn độc xuất hiện phần lớn là do phong nhiệt bó thúc ở ngoài, khi đau không thể mở mắt ra được.
Trị liệu: Tuyến kỳ phương: Phòng phong 12g, Khương hoạt 10g, Hoàng cầm 12g, Cam thảo 10g. Sắc uống.
Đau đỉnh đầu
Đau tại đỉnh đầu, ngay huỵệt Bách hội, do tướng hoả vượng, theo Đốc mạch vượt lên.  Điều trị không nên phạt hoả, chỉ nên tư âm tiềm dương.  Đồng thời châm các huyệt Bách hội, Thông thiên, Côn lôn, Chí âm, Thái xung
Trị liệu: Tam tài lang gia vị: Thiên môn 9g, Thục địa 12g, Nhân sâm 9g, Mẫu lệ 15g, Quy bản 15g.  Sắc uống.
Thuốc Nam: Rau má 12 gr, Hương phụ, 8 gr (sao, tẩm đồng tiện), Thảo quyết minh 12 gr (sao thơm), Vỏ bưởi 8 gr (phơi khô, sao), Rễ nhàu 12 gr
Sắc ba chén còn lại gần một chén chia làm hai lần uống trong một ngày. Uống lúc thuốc còn nóng.
Trong bài này, Rau má, Thảo quyết minh để bổ âm dưỡng huyết. Vỏ bưởi, Hương phụ để sơ Can, khai uất, kiện Tỳ. Rễ nhàu có thể thông kinh hoạt lạc và điều hòa thần kinh giao cảm nên rất hiệu quả trong những chứng nhức đầu.
 Những điều cần biết để phòng tránh bệnh đau nửa đầu có dấu hiệu báo trước:
    – Vào mỗi buổi sáng, tối dùng ngón tay ấn vào huyệt thái dương theo chiều kim đồng hồ 20 lần, rồi ngược lại 20 lần
    
    – Sáng tối dùng hai bàn tay làm động tác chải đầu 20 lần.
    
    – Sáng tối dùng nước nóng ngâm tay khoảng 30 phút.

Đặc biệt lưu ý: Sử dụng thuốc phải theo đơn kê của bác sỹ đúng với từng trường hợp bệnh, không tự ý bốc thuốc về uống

Su Tổng Hợp
Chuyên mục: Đau Đầu
Bài viết liên quan

Trang web này sử dụng cookies.